Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”

Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” to bardzo ważne święto, które 1 marca każdego roku przypomina o bohaterstwie i poświęceniu ludzi, którzy po zakończeniu II wojny światowej nie pogodzili się z rządami komunistycznymi w Polsce. Zdecydowana większość z nich walczyła o niepodległość, ale niestety była to walka, która nie przyniosła im wówczas zwycięstwa – zamiast tego zostali przez władze PRL uznani za „bandytów” i „szkodników społecznych”, a ich działalność była przez wiele lat ignorowana i fałszowana.

Tło historyczne

Po zakończeniu II wojny światowej Polska znalazła się pod wpływem ZSRR, a rządy przejęły komunistyczne władze, które narzuciły państwu system totalitarny. Jednak wielu żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych, Batalionów Chłopskich i innych organizacji niepodległościowych nie złożyło broni. Zamiast tego kontynuowali walkę z komunistycznym reżimem w Polsce. Tworzyli oni różne grupy partyzanckie i organizacje, które prowadziły działalność wojskową i wywiadowczą.

W odpowiedzi na tę działalność reżim komunistyczny rozpoczął brutalną walkę z tymi „Żołnierzami Wyklętymi”. Stosowano masowe aresztowania, tortury, fałszywe procesy i brutalne represje. Wielu z tych żołnierzy zostało zamordowanych, a ich ciała często nigdy nie zostały odnalezione. Reżim komunistyczny starał się także całkowicie zniszczyć ich pamięć, aby zatrzeć ślady ich heroicznych działań.

Kto to byli „Żołnierze Wyklęci”?

„Żołnierze Wyklęci” to ogólny termin odnoszący się do tych, którzy po wojnie walczyli z władzą komunistyczną, ale ich działania były przez reżim PRL przedstawiane w sposób negatywny. Do najsłynniejszych z nich należą:

1. Witold Pilecki – dobrowolnie trafił do Auschwitz, gdzie zorganizował ruch oporu. Po wojnie walczył w podziemiu, ale został aresztowany przez władze komunistyczne i skazany na śmierć.

2. Emil Fieldorf „Nil” – generał AK, który po wojnie kontynuował działalność niepodległościową. Został aresztowany przez komunistów i skazany na śmierć w procesie politycznym.

3. Łukasz Ciepliński – działacz Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, który 1 marca 1951 roku, razem z innymi członkami swojego Zarządu, został zamordowany przez władze komunistyczne w Warszawie. Dla wielu to właśnie jego śmierć stała się symbolem tragedii „Żołnierzy Wyklętych”.

W sumie „Żołnierze Wyklęci” reprezentowali różne formacje i organizacje, ale ich celem była ta sama idea – walka o niepodległość Polski. Wiele z tych osób to byli ludzie młodszej generacji, którzy w czasie II wojny światowej walczyli w szeregach Armii Krajowej, a po wojnie nie podporządkowali się nowym, komunistycznym rządom. Często po wojnie znaleźli się w trudnej sytuacji – byli ścigani, a ich rodziny również doświadczały represji.

Represje i walka z pamięcią

Reżim komunistyczny, aby zniszczyć ich pamięć, często stosował brutalne metody, takie jak tortury, aresztowania, fałszywe procesy czy wymuszanie zeznań. Żołnierze Wyklęci byli oskarżani o współpracę z Niemcami lub o „bandytyzm”, co miało na celu zdyskredytowanie ich w oczach społeczeństwa. Z czasem, po wielu latach, większość z tych osób została zrehabilitowana, a ich historie zaczęły być ujawniane przez badaczy i historyków.

Obchody Narodowego Dnia Pamięci

1 marca, w całej Polsce, odbywają się liczne uroczystości mające na celu upamiętnienie tych, którzy oddali życie w walce o wolność Polski. Są to m.in. msze, marsze pamięci, projekcje filmów, spotkania z kombatantami oraz wystawy poświęcone historii „Żołnierzy Wyklętych”. Wiele osób bierze także udział w specjalnych biegach pamięci, które mają na celu oddanie hołdu bohaterom drugiej konspiracji.

W wielu miastach, w tym w Warszawie, znajdują się pomniki i tablice pamiątkowe, które upamiętniają tych, którzy zostali zamordowani przez komunistyczne władze. Jednym z ważniejszych pomników jest Pomnik „Żołnierzy Wyklętych” w Warszawie, który został odsłonięty w 2015 roku.

Czym była „druga konspiracja”?

Po wojnie istniały dwa główne nurty działalności konspiracyjnej w Polsce. Pierwsza to działalność zbrojnego oporu, która miała miejsce w czasie II wojny światowej (głównie w ramach Armii Krajowej i innych organizacji podziemnych). Po jej zakończeniu pojawiła się jednak druga konspiracja, która miała na celu przeciwdziałanie komunistycznemu reżimowi. „Druga konspiracja” to działania prowadzone przez żołnierzy, którzy walczyli w partyzantce antykomunistycznej. Chociaż nie były to już działania wojenne w klasycznym tego słowa znaczeniu, to były to jednak walki prowadzone na terytorium Polski przeciwko władzy, która nie pochodziła z wyboru narodu.

„Żołnierze Wyklęci” z tej grupy pozostawali w lasach, w ukryciu, próbując zbierać informacje wywiadowcze, organizować sabotaż i likwidować agentów komunistycznych służb. Niektórzy z nich kontynuowali działalność wojskową, tworząc tzw. armie partyzanckie, które wciąż miały na celu obronę Polski przed reżimem komunistycznym. Działalność ta trwała w różnych regionach Polski przez wiele lat po wojnie, a ich walka o wolność była określana mianem antykomunistycznej konspiracji.

Upamiętnienie i rehabilitacja

Żołnierze Wyklęci przez wiele lat byli traktowani przez władze PRL jako wrogowie państwa. Systematycznie były przeprowadzane represje przeciwko nim, a ich działalność była przez komunistów tłumiona i fałszowana. Po wojnie nie tylko ich organizacje były rozbijane przez NKWD i komunistyczne służby, ale również ich pamięć była przez długie lata usuwana z oficjalnych podręczników i z narracji historycznej. Żołnierze ci byli fałszywie przedstawiani jako „bandyci” i „elementy antypaństwowe”, co miało na celu ich oczernienie w oczach społeczeństwa.

Dopiero po 1989 roku, w wyniku upadku PRL, zaczęto stopniowo badać i publikować ich historię. Kluczowym momentem było włączenie tematyki Żołnierzy Wyklętych do edukacji narodowej. W 2007 roku powstał Instytut Pamięci Narodowej (IPN), który podjął ogromny wysiłek na rzecz badań nad życiem, walką i śmiercią Żołnierzy Wyklętych. IPN zajmował się gromadzeniem dokumentów, badaniem ich losów oraz organizowaniem wydarzeń edukacyjnych, wystaw i spotkań.

Warto zaznaczyć, że przez wiele lat także procesy rehabilitacyjne były bardzo długie. Po 1989 roku wiele osób, które przez lata były niesłusznie skazywane i represjonowane, zostało zrehabilitowanych. To dotyczyło zarówno bohaterów II wojny światowej, jak i tych, którzy walczyli w latach powojennych przeciwko reżimowi.

Pomniki, tablice i upamiętnienie w przestrzeni publicznej

Z upływem lat, w Polsce zaczęły powstawać pomniki i tablice poświęcone Żołnierzom Wyklętym. Zaczęły także pojawiać się nazwiska ulic, które upamiętniają ich walkę. Jednym z najważniejszych pomników jest Pomnik Żołnierzy Wyklętych, który został odsłonięty w 2015 roku w Warszawie, w okolicach Placu Piłsudskiego. To symboliczny punkt, który przypomina o tych, którzy po wojnie nie chcieli podporządkować się komunistycznemu reżimowi. Pomnik został zaprojektowany przez rzeźbiarza Wojciecha Dunikowskiego.

Pomniki i tablice pojawiły się także w innych miastach, takich jak Gdańsk, Wrocław, Białystok, Kraków czy Lublin. Każda z tych instalacji ma swoje unikalne przesłanie i jest częścią szerszej strategii mającej na celu upamiętnienie heroicznej walki Żołnierzy Wyklętych.

Edukacja i przyszłość pamięci

Żołnierze Wyklęci stali się bohaterami nie tylko dla osób starszego pokolenia, które pamiętają ich historie, ale także dla młodszych pokoleń. W szkołach organizowane są lekcje historii poświęcone Żołnierzom Wyklętym. Z kolei młodzież ma okazję uczestniczyć w warsztatach, spotkaniach z kombatantami, czy wycieczkach do miejsc pamięci, jak np. do Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Warszawie, które zostało otwarte, aby szerzyć wiedzę na temat tej grupy.

W 2016 roku rozpoczęły się także ogólnopolskie obchody, które objęły kilkudziesięciu miast w Polsce, w tym również małe miejscowości, w których kiedyś działali partyzanci. Te wydarzenia, mimo że skromniejsze, również odgrywają ogromną rolę w budowaniu świadomości i szacunku dla tych, którzy walczyli o wolność Polski.

Współczesne spojrzenie na Żołnierzy Wyklętych

Dziś pamięć o Żołnierzach Wyklętych jest szeroko rozpowszechniana, a ich postacie stają się częścią kultury narodowej. Znajdują się oni w książkach, filmach, grach komputerowych i innych formach kultury masowej. Ich postawy stały się symbolem niezłomności i patriotyzmu, a walka o wolność stała się inspiracją nie tylko dla Polaków, ale także dla innych narodów, które w podobny sposób zmagają się z tyranią i okupacją.

Odzyskiwanie pamięci

Po 1989 roku, kiedy Polska odzyskała wolność, zaczęto na nowo badać i publikować historię „Żołnierzy Wyklętych”. Jednak pełne zrozumienie i docenienie ich bohaterstwa miało miejsce dopiero w XXI wieku. W 2011 roku Sejm RP uchwalił ustawę ustanawiającą 1 marca Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, co miało na celu oficjalne upamiętnienie ich walki o wolność i niepodległość Polski.

Podsumowanie

Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” to dzień, który ma na celu uczczenie pamięci tych, którzy po zakończeniu II wojny światowej walczyli o wolność Polski, nie godząc się na rządy komunistyczne. To również czas refleksji nad historią Polski, nad jej bohaterami, którzy przez dziesięciolecia byli ignorowani, a ich walka była marginalizowana. Dziś, dzięki takim inicjatywom jak Narodowy Dzień Pamięci, ich poświęcenie jest doceniane, a ich historie przekazywane są młodszym pokoleniom.

Lesko.info