Dzień Wikipedii

Dzień Wikipedii, obchodzony 15 stycznia, ma na celu uczczenie uruchomienia Wikipedii oraz promowanie idei wolnej, dostępnej dla każdego wiedzy. Wikipedia została założona w 2001 roku przez Jima Walesa i Larry’ego Sanger’a, a jej celem było stworzenie otwartej, internetowej encyklopedii, której treści mogą być tworzone i edytowane przez wszystkich użytkowników. To stało się rewolucyjnym krokiem w dziedzinie szerzenia wiedzy, ponieważ pozwala każdemu na współtworzenie zawartości i nie jest ograniczone przez tradycyjne, centralne instytucje redakcyjne.

Historia Wikipedii

Wikipedia powstała jako rozwinięcie wcześniejszego projektu Nupedia, który miał na celu stworzenie profesjonalnej, encyklopedycznej bazy wiedzy. Nupedia, mimo ambitnego celu, była procesem bardzo czasochłonnym i zdominowaną przez wąski krąg ekspertów. Z kolei Wikipedia miała na celu demokratyzację procesu tworzenia treści. Założyciele – Jim Wales i Larry Sanger – postanowili, że Wikipedia będzie otwartą platformą, w której każdy użytkownik internetu mógłby tworzyć i edytować artykuły.

Pierwszy artykuł na Wikipedii, który pojawił się 15 stycznia 2001 roku, dotyczył tematu „Ulam’s spiral” (spirala Ulama) – matematycznego narzędzia opracowanego przez Stanisława Ulama. Początkowo Wikipedia była dostępna tylko w języku angielskim, ale z biegiem lat rozszerzyła się na inne języki, a dzisiaj istnieje ponad 300 wersji językowych.

Wikipedia jako platforma wolnej wiedzy

Wikipedia wyróżnia się tym, że jest całkowicie wolnym projektem. Znajdujące się na niej treści są udostępniane na licencji Creative Commons, co oznacza, że użytkownicy mogą je swobodnie kopiować, udostępniać oraz modyfikować, pod warunkiem że będą przestrzegać zasad, np. przypisując autorstwo. To z kolei umożliwia szeroką współpracę i swobodną wymianę wiedzy na całym świecie.

Jako platforma open-source, Wikipedia przyciągnęła miliony edytorów i użytkowników, którzy tworzą treści w sposób całkowicie dobrowolny, bez wynagrodzenia. Wikipedia jest więc jednym z największych przykładów „crowdsourcingu” w historii, gdzie użytkownicy współtworzą, aktualizują i uzupełniają artykuły na temat niemal każdego zagadnienia, od nauki po kulturę i historię.

Struktura i zasady Wikipedii

Wikipedia opiera się na kilku kluczowych zasadach, które wyróżniają ją spośród innych encyklopedii:

1. Neutralność – Artykuły muszą być napisane w sposób neutralny, bez wyrażania osobistych opinii i uprzedzeń. Wszystkie informacje powinny być poparte wiarygodnymi źródłami.
2. Weryfikowalność – Treści muszą być oparte na sprawdzonych, wiarygodnych źródłach, a nie na plotkach, spekulacjach czy niezweryfikowanych informacjach.
3. Wolność licencji – Wszystkie artykuły muszą być dostępne na licencji Creative Commons, co zapewnia swobodę wykorzystywania, rozwoju i dzielenia się treściami.
4. Brak oryginalnych badań – Wikipedia nie pozwala na zamieszczanie treści, które nie zostały wcześniej opublikowane w wiarygodnych źródłach. Artykuły powinny bazować na tym, co jest już udokumentowane przez innych.
5. Samodzielność – Każdy artykuł powinien być tworzony z myślą o szerokiej publiczności, co oznacza, że powinien być napisany w sposób zrozumiały, wolny od specjalistycznego żargonu.
6. Społeczność – Wikipedia jest oparta na współpracy. Nie tylko tworzenie artykułów jest wspólne, ale także moderowanie i kontrolowanie ich jakości.

Wydarzenia organizowane z okazji Dnia Wikipedii

Dzień Wikipedii to także okazja do świętowania i angażowania społeczności. W tym dniu organizowane są różne wydarzenia, zarówno w formie online, jak i offline. Oto niektóre z nich:

• Edytatony – Są to wydarzenia, w których osoby zainteresowane współtworzeniem Wikipedii spotykają się, aby wspólnie edytować artykuły. Edytatony mogą być tematyczne, np. dotyczące historii, nauki, kultury danego kraju lub regionu, lub też ogólne – mające na celu poprawę jakości Wikipedii w danym języku. W Polsce odbywa się wiele edytatonów związanych z historią Polski, kulturą, czy zagadnieniami społecznymi.
• Warsztaty i szkolenia – Często organizowane są spotkania, w trakcie których doświadczeni Wikipedyści uczą nowych użytkowników, jak edytować artykuły, jakie zasady obowiązują na Wikipedii i jak skutecznie tworzyć treści.
• Promocja wiedzy wolnej – W Dzień Wikipedii organizacje edukacyjne i stowarzyszenia często organizują konferencje, dyskusje i spotkania, na których omawiane są zalety i wyzwania związane z wolną wiedzą. Jest to także doskonała okazja do przypomnienia o znaczeniu licencji Creative Commons oraz innych form otwartych zasobów.
• Wydarzenia online – Często na Wikipedii w tym dniu organizowane są akcje, które mają na celu poprawę jakości artykułów, np. tworzenie nowych wpisów lub poprawianie istniejących. Część użytkowników angażuje się także w kampanie edukacyjne, aby przekonać nowych uczestników do edytowania Wikipedii.

Wyzwania i kontrowersje Wikipedii

Mimo swojej ogromnej popularności i sukcesu Wikipedia boryka się z pewnymi wyzwaniami:

1. Wandalizm – Choć Wikipedia ma mechanizmy kontroli jakości, nie jest wolna od zjawiska vandalizmu – celowego wprowadzania fałszywych lub szkodliwych informacji. Na szczęście, społeczność Wikipedystów na bieżąco monitoruje zmiany i poprawia błędne informacje.
2. Nierówności w edytowaniu – Większość edytorów Wikipedii pochodzi z krajów rozwiniętych, głównie z Ameryki Północnej i Europy. Istnieje więc nierówność, jeśli chodzi o reprezentację niektórych kultur, języków czy tematów. Z tego powodu Wikipedia stara się promować działania, które zwiększą różnorodność uczestników oraz treści.
3. Wyzwania związane z prawami autorskimi – Choć Wikipedia opiera się na zasadach otwartego dostępu, konieczność przestrzegania praw autorskich stanowi wyzwanie, szczególnie w przypadku zamieszczania zdjęć, filmów czy innych materiałów chronionych prawami autorskimi.
4. Zróżnicowana jakość artykułów – Pomimo starań, Wikipedia wciąż zmaga się z problemem nierównej jakości artykułów. Część z nich jest bardzo dobrze opracowana i posiada bogatą dokumentację, podczas gdy inne mogą zawierać błędy, być niekompletne lub niejasne.

Wikipedia w liczbach

• Języki: Wikipedia jest dostępna w ponad 300 językach, a liczba artykułów w różnych wersjach językowych różni się znacznie. Wersja angielska Wikipedii liczy ponad 6 milionów artykułów, podczas gdy niektóre wersje, jak np. wersja maoryjska, mają ich zaledwie kilkaset.
• Liczba użytkowników: Wikipedia ma około 40 milionów zarejestrowanych użytkowników, z czego tylko część z nich jest aktywnych. Również liczba edytorów aktywnych w danym miesiącu waha się w zależności od języka i regionu.
• Liczba artykułów: Na całym świecie Wikipedia ma ponad 60 milionów artykułów, co czyni ją największą bazą wiedzy online.

Przyszłość Wikipedii

Wikipedia nieustannie się rozwija. Nowe technologie, takie jak sztuczna inteligencja, mogą pomóc w poprawianiu jakości artykułów, automatycznym wykrywaniu błędów czy też w tworzeniu nowych treści. Istnieją również plany rozwoju Wikipedii w mniej reprezentowanych językach oraz zwiększania różnorodności wśród edytorów. Wikipedia pozostaje jednym z najważniejszych narzędzi edukacyjnych na świecie, przyczyniając się do szerzenia wiedzy i nauki na skalę globalną.

Dzień Wikipedii to więc nie tylko święto tego ogromnego przedsięwzięcia, ale także doskonała okazja, aby przyjrzeć się, jak Wikipedia wpływa na naszą codzienną interakcję z wiedzą i jak możemy się przyczynić do jej dalszego rozwoju.

Lesko.info